“چوکا، الان ساعت چنده؟”، فیلمی درباره درد و رنج پناهجویی

ده هزار دقیقه مکالمه از طریق واتساپ، قصه فیلمی شد که زندگی پرانتظار پناهجویان ایرانی را به تصویر می‌کشد که به امید آزادی ده هزار کیلومتر را پشت ‌سر گذاشتند وبه جای آن بیش از چهارسال است که پشت حصارهای زندان روز را به شب می‌رسانند.
“چوکا، الان ساعت چنده؟”، فیلم مستندی است که توسط یکی از پناهجویان در اردوگاه پناهندگان جزیره مانوس در پاپوآ گینه نو به صورت مخفیانه فیلمبرداری شده است و به هلند فرستاده شده است.

ده هزار دقیقه پیام صوتی بستر مستندی پنهانی
داستان این فیلم که محصول مشترک بهروز بوچانی، خبرنگار ایرانی دربند این اردوگاه و فیلمساز ایرانی، آرش کمالی سروستانی، در هلند است، درطی ده هزاردقیقه مکالمه واتساپ بین این دو شکل گرفته است.

آرش کمالی سروستانی درمصاحبه‌ای به دویچه وله گفت: «تنها راه ارتباطی من با بهروز همین پیام‌های صوتی از طریق واتساپ بود. قصه فیلم را با استفاده از این مکالمات صوتی  و رد و بدل کردن شات‌ها از طریق این اپلیکشن ساختیم. سرعت پایین اینترنت و قطع شدن گاه به‌گاه آن هم مشکل اصلی این ارتباط بود و هم نقطه قوت آن. کم کم ما یاد گرفتیم بیشتر به هم گوش کنیم و برای جواب دادن به هم وقت بیشتری داشتیم.»
ساخت این فیلم که دور از چشم ماموران امنیتی اردوگاه فیلمبرداری شده بود، شش ماه طول کشید. تصاویر فیلم توسط افرادی که برای بازدید به جزیره می‌آمدند، به صورت مرحله‌ای به خارج فرستاده شد.

سازنده دیگر فیلم، بهروز بوچانی، که در چهار سالی که در بند اردوگاه مانوس بود، به تهیه عکس و مصاحبه با مطبوعات در مورد وضعیت اردوگاه مشغول بود، معتقد است، زبان مشترک سینمایی او و سروستانی دلیل شکل‌گیری این کار شد. او در مصاحبه‌ای به دویچه‌وله گفت: «این فیلم را در شرایط بسیار سختی ساختیم و حالا که به عقب می‌نگرم این پروژه کار ناممکنی بود که ما با همکاری هم آن را ممکن کردیم.»
دولت استرالیا پناهجویانی را که به طور غیرقانونی به سواحل این کشور وارد شده‌اند، بازداشت و به اردوگاه‌هایی در جزیره نائورو در اقیانوس آرام و جزیره مانوس متعلق به پاپوآ گینه نو اعزام ‌کرده است. این افراد اجازه ورود به خاک استرالیا را ندارند در حالی‌که به خیلی از آنها پناهندگی اعطا شده است.
خانواده‌های پناهجو در نائورو و مردان در مانوس اسکان داده شده‌اند. حدود دوهزار پناهجوی ایرانی در این دو جزیره به سر می‌برند.
پناهجویان ساکن مانوس که بیش از چهار سال در شرایط سخت در این اردوگاه زندانی هستند علیه بازداشت غیرقانونی خود و رفتارهای خشونت‌آمیز مقامات اردوگاه پرونده‌هایی قضایی تشکیل داده‌اند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
خبرگزاری ای.بی.سی ۵ سپتامبر در گزارشی اعلام کرد دادگاه عالی ویکتوریا در استرالیا پراخت غرامت از سوی دولت استرالیا به پناهجویان فعلی و پیشین جزیره مانوس را تایید کرده است. این غرامت معادل ۵۵ میلیون دلار آمریکاست که بین ۱۳۰۰ پناهجو تقسیم خواهد شد.

” افشاگری” در مورد شرایط پناه‌جویانی فراموش شده

بوچانی که هم به عنوان زندانی در فیلم حضور دارد هم به عنوان خبرنگار و هم در واقع یکی از سازندگان این فیلم است، این مستند را نوعی “افشاگری” می‌داند. او می‌گوید: «این فیلم صدای دوهزار نفری است که در مانوس و نائورو زندگی می‌کنند. در تولید این فیلم دید ما دیدی جهانی بود. ما می‌خواستیم این فیلم در سطحی جهانی دیده شود. ما ادعا نداریم این مستند، دولت سرسختی مثل استرالیا را در سیاست‌های مهاجرتی خود وادار به عقب نشینی کند. ولی امیدواریم این فیلم بتواند تغیییراتی ایجاد کند.»
در این باره همکار او، کمالی سروستانی، از هلند می‌گوید: «هدف اولیه ما این بود که ما مستندی برای تاریخ می‌سازیم و این فیلم سندی خواهد بود که در تاریخ خواهد ماند. این فیلم همچنین به خیلی‌ها نگاهی اعتراضی دارد. این فیلم اعتراضی است به نهادهای حقوق بشری و اتحادیه اروپا و نهادهای بین‌المللی دیگری که چهار سال است چشم خود را به روی این اردوگاه‌ها بسته‌اند.»

بیشتر بخوانید: استرالیا اردوگاه پناهجویان در جزیره مانوس را می‌بندد

چوکا زندانی برای زمان

نام این فیلم که از نام پرنده‌ای بومی در جزیره پاپوآ گینه نو به نام “چوکا” گرفته شده است، در واقع نام زندانی انفرادی هم هست که در داخل اردوگاه برای پناهجویان برپا شده ‌است. پرنده چوکا به اعتقاد محلی‌ها، نماد هویت مردم بومی این منطقه است که با آواز بلند وعجیب خود زمان را اعلام می‌کند. پناهجویان تصویر شده در این فیلم، از روزهایی که در چوکا سپری کرده‌اند، به عنوان بدترین روزهای زندگی خود نام برده‌اند.
کمالی سروستانی می‌گوید، دغدغه فیلم‌شان پناهجویان وهمچنین مردم محلی است که به عقیده او هر دوگروه قربانی سیاست‌های دولت استرالیا شده‌اند واین دولت بین آنها نسبت به دیگری ترس به‌وجود آورده است.

با توجه به معنای مثبت “چوکا” برای مردم این منطقه و نقش این پرنده در اعلام زمان، یکی از کارگردان فیلم، سروستانی، به سوءاستفاده ازاین نام اشاره می‌کند و می‌گوید: «زمان در زندان عنصر مهمی ‌است که بر علیه زندانی‌ها از آن استفاده می‌شود به نحوی که شکنجه ‌گران سعی می‌کنند، گذر زمان را برای زندانی‌ها بی‌مفهوم کنند و این بدترین نوع شکنجه است.»

چوکا و جشنواره‌های بین المللی

محصول مشترک بوچانی و سروستانی در جشنواره فیلم سیدنی که از ۱۷ تا ۲۸ خرداد در استرالیا برگزار شد، شرکت کرد.
“چوکا، الان ساعت چنده؟” همچنین به شصت و یکمین جشنواره فیلم لندن که از تاریخ ۴ تا ۱۵ اکتبر۲۰۱۷ (۱۲ تا ۲۳ مهرماه) برگزار می‌شود نیز راه پیدا کرده است. دولت استرالیا به بوچانی مجوز سفر برای شرکت در هر دو جشنواره را نداد و درخواست‌های مکرر وی را که توسط نامه‌هایی سرگشاده در مطبوعات نیز انتشارپیدا کردند، رد کرد.

تصویری از فیلم “چوکا، الان ساعت چنده؟”

اعزام اولین گروه از پناهجویان به آمریکا

باراک اوباما، رئیس جمهور پیشین آمریکا، اواخر سال ۲۰۱۶ در قراردادی با استرالیا متعهد شد ۱۲۵۰ تن از پناهجویان ساکن مانوس و نائورو را به آمریکا منتقل کند. استرالیا قرار است در مقابل پناهجویانی از آمریکای مرکزی را بپذیرد.
به گزارش گاردین در ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۶( ۴ مهر ۹۶) اولین گروه ۵۴ نفری از این پناهجویان، شامل ۲۵ مرد ساکن مانوس و بقیه ساکن نائورو، در قالب قرارداد تبادل پناهجویان به آمریکا منتقل شده‌اند. هنوز سرنوشت بقیه مشخص نیست. دولت استرالیا اعلام کرده است تا آخر اکتبر امسال اردوگاه مانوس را تعطیل می‌کند و آن را به جای دیگری در این جزیره منتقل می‌کند.

 شعر زندگی در چوکا

در کنار تصاویری که از درد و رنج پناهجویان در این زندان حکایت می‌کنند، این فیلم تصویری شاعرانه هم از زندگی است که در زیر پوست این اردوگاه جریان دارد. سازندگان، تصاویری از پروانه‌ها، آسمان آبی و کودکان محلی که از لابه‌لای حصارها به پناهجویان لبخند می‌زنند، دراین فیلم گنجانده‌اند. کمالی سروستانی در این باره می‌گوید: «اولین گفت‌وگوهای من و بهروز در این مورد بود که چگونه زندگی را در این زندان به تصویر بکشیم. بعضی از کات‌های این فیلم برای نشان دادن تقابل آزادی و اسارت در زندان است. تصویری که در آن کودکی محلی با آواز کردی بهروز می‌رقصد، نشان می‌دهد دو آدم با فرهنگ‌های مختلف با ساده ترین روش با یک آواز یا یک موزیک می‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند.»