شکی نیست که اروپاییها از ترسیم مرزها مطابق میل خود خشنود بودند، چرا که آنها هر زمان که میخواستند میتوانستند آن مرزها را کنار بگذارند. اما شکست پیمان سور نشان میدهد که آنها همیشه هم موفق نبودند. زمانی که دولتمردان اروپایی نقشه آناتولی را از نو کشیدند، تمام تلاششان ناکام ماند. از طرف دیگر، آنها در خاورمیانه موفق شدند که مرزهایی را به خاورمیانه تحمیل کنند. دلیل موفقیت آنها نیز این بود که از قدرت نظامی کافی برای غلبه بر نیروهای مخالف منطقهای برخوردار بودند. اگر وزیر جنگِ ملیگرای سوریه «یوسف العظمه» افسر نظامی سبیلدار ارتش عثمانی را داشت، میتوانست موفقیت ارتش آتاتورک را تکرار کند و ارتش فرانسه را در نبرد میسلون (Battle of Maysalun) شکست دهد. در آن صورت بود که تمام نقشههای اروپا برای منطقه متلاشی میشد.
مشکلات “خاورمیانه” از کجا شروع شد؟
نیروهای بریتانیایی در سال 1915 میلادی آماده شدند تا از طریق شبه جزیره گالیپولی در استانبول رژه بروند. دولت وقت بریتانیا در لندن، پایان امپراتوری عثمانی را بر روی دستمالهای ابریشمی چاپ کرد. البته هنوز زمانش نرسیده بود، چرا که نبرد گالیپولی از جمله پیروزیهای امپراتوری عثمانی در خلال جنگ جهانی اول بود. اما با رسیدن سال 1920 میلادی، دلیل اعتماد به نفس بالای بریتانیاییها بر همگام عیان گشت: نیروهای متفقین پایتخت عثمانی را اشغال کردند و نمایندگان نیروهای پیروز [متفقین] با امپراتوری مغلوب [عثمانی] معاهدهای را امضا کردند. بر اساس آن معاهده، امپراتوریِ عثمانی بر اساس مناطق تخت نفوذ اروپاییها تقسیم شد.
معاهده سور پیوستن استانبول و تنگهی بوسفور به ترکیه امروزی را بینالمللی کرد، اما بخشهایی از قلمرو آناتولی را نیز به یونانیها، کردها، ارامنه، فرانسویها، بریتانیاییها و همچنین ایتالیاییها داد. بنابراین، اروپا یک بار تلاش کرد خاورمیانه را آنگونه که میخواهد تقسیم کند، اما شکست خورد. حال با توجه به این مسئله و چگونگیِ ناکام ماندن آن معاهده، بهتر میتوان مرزهای کنونی خاورمیانه و همچنین تناقضات معاصر ملیگراییِ کردها و چالشهای پیش روی ترکیه مدرن را درک کرد.
در همان سال ابتداییِ پس از معاهده، قدرتهای اروپایی به این نتیجه رسیدند که پا را از گلیمشان فراتر گذاشتهاند. افسرهای عثمانی مانند مصطفی کمال آتاتورک مصمم شدند که در برابر اشغال نیروهای خارجی ایستادگی کنند. آنها باقیماندههای ارتش عثمانی را جمع کرده و پس از چند سال مبارزه، ارتشهای بیگانه را از خاک کشورشان بیرون راندند تا بدین وسیله آن معاهده را از پیش ببرند. حاصل کار نیز ترکیه امروزی است که مرزهای جدید آن رسما در سال 1923 در «پیمان لوزان» شناخته شد. پیمان لوزان، پیمان سِور را که در سال ۱۹۲۰ توسط دولت عثمانی امضاء شده بود، فسخ کرد.

نبرد گالیپولی
در غرب شاید کسی دیگر پیمان سِور را به یاد نداشته باشد، اما میراث آن همچنان در ترکیه پابرجا است. همان پیمان سور بود که در نهایت منجر به نوعی پارنویای ملیگرایی در ترکیه شد که برخی از محققان به آن «سندروم سِور» میگویند. پیمان سِور بیشک بر میزان حساسیت ترکیه نسبت به کردهای جداییطلب اثرگذار بوده است. البته فقط این مورد نیست: ترکها «نسلکشی ارامنه» را همواره دسیسهای ضد ترکی خوانده و حقیقت تاریخی چنین اتفاقی را انکار کردهاند [نسلکشی ارامنه توسط دیپلماتهای اروپایی برای توجیه نقشههایشان برای آناتولی در سال 1920 میلادی مطرح شد.] علاوه بر این مسئله، مبارزهی ریشهدار ترکیه با اشغالگری مستعمراتی باعث شد تا از خود وجههی ناسیونالیسمِ ضد امپریالیستی به جای بگذارد که در ابتدا با بریتانیا و در جریان جنگ سرد نیز با شوروی به نبرد پرداخت و حال نیز این مبارزات متوجه ایالات متحده است.
اما میراث سِور به خاک ترکیه محدود نمیشود. به همین دلیل است که ما باید برای بررسی تاریخ خاورمیانه، پیمان سور را در کنار موافقتنامه سایکس-پیکو قرار دهیم. این مسئله به ما کمک میکند تا یک تفسیر فراگیر را به چالش بکشیم. آن تفسیر این است که تمام مشکلات منطقه از اینجا شروع شد که اروپاییها بر روی یک نقشه سفید، خطوط مرزی را ترسیم کردند.
شکی نیست که اروپاییها از ترسیم مرزها مطابق میل خود خشنود بودند، چرا که آنها هر زمان که میخواستند میتوانستند آن مرزها را کنار بگذارند. اما شکست پیمان سور نشان میدهد که آنها همیشه هم موفق نبودند. زمانی که دولتمردان اروپایی نقشه آناتولی را از نو کشیدند، تمام تلاششان ناکام ماند. از طرف دیگر، آنها در خاورمیانه موفق شدند که مرزهایی را به خاورمیانه تحمیل کنند. دلیل موفقیت آنها نیز این بود که از قدرت نظامی کافی برای غلبه بر نیروهای مخالف منطقهای برخوردار بودند.
اگر وزیر جنگِ ملیگرای سوریه «یوسف العظمه» افسر نظامی سبیلدار ارتش عثمانی را داشت، میتوانست موفقیت ارتش آتاتورک را تکرار کند و ارتش فرانسه را در نبرد میسلون (Battle of Maysalun) شکست دهد. در آن صورت بود که تمام نقشههای اروپا برای منطقه متلاشی میشد.

نبرد میسلون
آیا مرزهای مختلف، خاورمیانه را باثباتتر میکرد و احتمالا مانع خشونتهای فرقهای میشد؟ لزوما اینطور نبود. اما اگر از چارچوب پیمان سور به تاریخ خاورمیانه نگاه کنیم، به نکتهای دیگر در مورد رابطه علت و معلولیِ مرزهای ترسیم شده توسط اروپا و بیثباتی خاورمیانه پی میبریم: مناطقی که مرزهایشان توسط اروپا به آنها تحمیل شد، همان مناطقی بودند که پیش از آن به علت ضعف یا عدم ساماندهی، توانِ مقاوت علیه نیروهای اشغالگر استعماری را نداشتند. نمیتوان گفت که چون ترکیه از اقبال بهتری نسبت به مرزهای تحمیل شده برخوردار بود، از سوریه و عراق ثروتمندتر و دموکراتیکتر شد؛ زیرا عوامل دیگری دخیل بودند که ترکیه توانست مانع طرح اروپاییها برای ترسیم خطوط مرزیاش شود. ارتش قدرتمند و زیرساختهای اقتصادیِ به جای مانده از امپراتوری عثمانی تنها دو مورد از دلایلی هستند که ترکیه به وسیله آنها موفق شد دولتی مرکزی، مقتدر و اروپایی مانند را تشکیل دهد.
البته برخی از کردهای ناسیونالیسم ممکن است ادعا کنند که مرزهای ترکیه از اساس اشتباه هستند. برخی از آنها «بیکشوریِ کردها» را یکی از نقصهای بزرگ در مرزهای پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی عنوان میکنند. اما زمانی که امپریالیستهای اروپایی تصمیم داشتند مرزهای کشور کردها را در سور ترسیم کنند، بسیاری از کردها در کنار آتاتورک جنگیدند تا آن پیمان را خاتمه دهند. این امر یادآور این است که وفاداری حزبی میتوانند از اتحاد ملی پیشی بگیرد.
آن کشور کرد ترسیم شده در پیمان سور شدیدا تحت کنترل بریتانیا قرار میگرفت. این مسئله به مذاق برخی از ناسیونالیستهای کرد خوش میآمد، اما عدهای دیگر با «استقلال» وابسته به بریتانیا عمیقا مشکل داشتند؛ بنابراین، آنها با جنبش ملی ترکها همراه شدند. این مسئله نزد کردهای مذهبی پررنگتر بود، زیرا آنها زندگی تحت قوانین ترکیه یا عثمانی را به زندگی تحت استعمار مسیحیها ترجیح میدادند. گروهی دیگر از کردها نیز از مسئلهای دیگر میترسیدند: آنها میگفتند که اگر بریتانیاییها سرکار بیایند بیشک از ارامنهی به تازگی بیرون راندهشده حمایت خواهند کرد و آنها را دوباره به این منطقه بازمیگردانند. از این رو، کردها وقتی دیدند که کشوری که برای خود تصور میکردند قرار است بیشتر ترکی (و کمتر مذهبی) باشد از تصمیم خود پا پس کشیدند، چرا که مطابق خواستهشان نبود. اما گروههای دیگر کرد، هویت جدید پیشنهادیِ دولت جدید را پذیرفتند.
بسیاری از ناسیونالیستهای ترک از چگونگی فروپاشی کشورشان که برگرفته از پیمان سور بود، میترسیدند. در این بین اما بسیاری از کردهای ناسیونالیست همچنان در اندیشهی ایجاد کشور مستقل خودشان بودند. در آن زمان، دولت وقت ترکیهی امروزی جنبههای مثبت امپراتوری عثمانی مانند شکیبایی و چندگانگی فرهنگی را ستایش میکرد، اما رهبر کردهای جداییطلب «عبدالله اوجالان» احتمالا پس از خواندن آثار «بندیکت اندرسون» در زندان ادعا کرد که تمام ملتها تنها یک ساختار اجتماعی هستند. حزب عدالت و توسعهی حاکم و حزب دموکراتیک خلقها چند دههی اخیر را با یکدیگر در رقابت بودهاند تا کردها را متقاعد کنند که رای دادن به حزب آنها به منزله رای دادن به صلح است؛ آنها از این نظر با هم در رقابت بودند که نشان دهند کدام یک از این دو حزب میتواند با ایجاد کشوری باثباتتر و فراگیرتر به آن نبرد دیرینه پایان دهد. به طور خلاصه باید بگوییم که همچنان که بسیاری از آمریکاییها بر سر ماهیت «مصنوعیِ» کشورهای خاورمیانه بحث میکنند، ترکیه دارد به طور پراکنده این بحثهای صدساله را کنار میزند و نشان میدهد که تا چه اندازه «واقعی» است.

نیازی نیست که به خشونتهای از سر گرفتهشدهی ترکیه در چند هفته اخیر اشاره کنیم، چرا که این خشونتها عناصر سستِ وفاقِ «پسا ناسیونالیسم» ترکیه را تهدید میکند. حزب عدالت و توسعه خواستار دستگیری رهبران سیاسی کردها و نیروهای چریک کردها (که به افسران پلیس ترکیه شلیک میکنند) شده است. از این رو باید شاهد ناسیونالیستهای هر دو طرف بود که به موقعیتهای آشتیناپذیر و البته آشنای گذشته خود برگردند. 95 سال است که ترکیه مزایای سیاسی و اقتصادیِ پیروزی خود بر پیمان سور را درو میکند، اما اگر قرار باشد ترکیه هنوز هم مزهی همان پیروزی را بچشد، به یک مدل سیاسیِ انعطافپذیرتر نیاز دارد؛ مدلی که نبرد بر سر مرزها و اتحاد ملی را نامربوط سازد.
مترجم: سبحان شکری
__________________________________________________
محبوب ترین مطالب برای موضوع تحقیق و پژوهش
- لطف الله میثمی: مسعود رجوی کجاست؟ – 3,850 views
- فرخ نگهدار در گفتگو با”اخبار روز”: دلم می خواست مثل بیژن… – 2,335 views
- محمد حسین سبحانی:چرا مجاهدین خلق، در تشکیلات خود شریعتی زدایی کردند؟ – 1,575 views
- بهانه ایدئولوژیک،تشکیلاتی رجوی برای ازدواج با زن شوهردار – 1,541 views
- قطعنامه شرکت کنندگان در حمایت از خانواده های قربانیان قلعه رجوی ـ پاریس + ترجمه انگلیسی – 1,402 views
- بیژن فرهودی :جنجال بر سرشهادت مریم رجوی در کنگره آمریکا – 1,385 views
آرشیو موضوع : تحقیق و پژوهش
کشیشی که تروریستها را دوست دارد
کشیشی که تروریستها را دوست دارد کانون هابیلیان، هجدهم می ۲۰۱۶:… ژاک ژان ادموند ژرژ گایو»(۱) (متولد ۱۱سپتامبر۱۹۳۵) کشیش جنجالی فرانسوی است که در این کشور با نام «موسیو گایو» یا «کشیش اخراجی» شناخته میشود. او از سال ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۵اسقف شهر «اورو»(۲) در نورماندی فرانسه بود. گایو در سال ۱۹۹۵، بهخاطر اظهارنظرهای بسیار بحثبرانگیز و …
- 20 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۷:۰۹
- ادامه مطلب
ایرج مصداقی:نگاهی اجمالی به سناریوی رژیم در مورد «زن» دستگیر شده در آلبانی
آیا هم مجاهدین و هم رژیم مردم را «نامحرم» نمیشناسند؟ چه دلیل امنیتی یا حقوقی، رژیم و مجاهدین برای عدم انتشار نام فرد دستگیر شده و دلایل آن دارند؟ چرا سایتهای وابسته به مجاهدین و فعالان رسانهای آن در فضای مجازی در طول روزهای گذشته سکوت اختیار کرده و به گونهای عمل میکنند که گویا هیچ اتفاقی …
- 75 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۳:۳۴
- ادامه مطلب
“آلبانی عامل انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی را تحویل نمیدهد”
شماری از اعضای سازمان مجاهدین خلق پس از دو حمله مسلحانه به محل اقامتشان در کمپ لیبرتی در عراق با همکاری سازمان ملل در سال ۱۳۹۲ به آلبانی انتقال یافتند. جریان انتقال این افراد به آلبانی با همکاری کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل و پشتیبانی آمریکا در سه سال اخیر ادامه داشته و هنوز به پایان نرسیده …
- 48 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۳:۱۷
- ادامه مطلب
انقلاب فرهنگی هرگز نباید تکرار شود
۱۶ ماه مه (۲۷ اردیبهشت ماه) برابر است با پناهمین سالگرد یکی از «مرگبارترین» و «خشونتآمیزترین» رخدادهای سیاسی معاصر چین؛ زمانیکه مائو زهدونگ دستور داد نبرد «طبقاتی» آغاز شود. در جریان این «انقلاب»، مدارس تعطیل شدند و اقتصاد «سرزمین میانه» با رکود مواجه شد. برآوردها نشان میدهند که این «انقلاب» به کشته شدن ۱.۵ میلیون نفر و بازداشت و …
- 85 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۲:۰۴
- ادامه مطلب
نمایش تکراری ۹ ژوئن با شرکت کنندگان اجاره ای
علاوه بر انچه گفته شد در ژوئن سال ۲۰۰۳ مریم رجوی به همراه ۱۶۰ نفر از کادرهای فرقه در فرانسه دستگیر میشوند و در پی ان تعدادی از نیروهای سازمان اقدام به خودسوزی میکنند عملی که باعث ایجاد رعب و وحشت در جامعه اروپا میشود و مردم را بدین وسیله به وحشت می اندازند همچنین در این خودسوزی …
- 49 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۰:۳۷
- ادامه مطلب
زن دستگیر شده در آلبانی، زهره عطریانفر نیست
بر اساس اطلاعات دریافتی «تابناک»، ایران از سالها پیش برای گروهی از منافقین که سوابق تروریستی و جنایی سنگینی در ایران داشتند در پلیس اینترپل اعلام قرمز کرده بود و جنایات این اشخاص ذکر شده بود تا کشورهایی که این اشخاص از آنها تردد میکند، اقدامات امنیتی و قضایی لازم را درباره آنها در دستور کار قرار …
- 58 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۳:۲۸
- ادامه مطلب
ایران قلم: درک و فهم مشترک از مبارزه با تروریسم
بنابر مدارکی که بعد از سقوط صدام حسین به دست آمده است، سازمان مجاهدین میلیون ها دلار از عواید برنامه نفت در قبال غذا (برنامه ای که سازمان ملل برای گرسنه نماندن مردم عراق در زمان تحریم طراحی کرده بود- م) را از طریق صدام حسین بین سالهای 1999 و 2003 دریافت نموده اند که به مصرف برنامه …
- 92 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۲:۳۳
- ادامه مطلب
چه کسی عامل انفجار حزب جمهوری اسلامی بود؟
چه کسی عامل انفجار حزب جمهوری اسلامی بود (+ گمانه زنی ها در مورد دستگیری در آلبانی) الف، پانزدهم می ۲۰۱۶:… مسعود رجوی در یکی از این ملاقاتها صریحاً در مورد مسئولیت سازمان در انفجار هفتم تیر سخن می گوید. وی در دیداری با سپهبد طاهر جلیل حبوش رئیس سازمان کل اطلاعات عراق در سال …
- 70 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۱:۵۳
- ادامه مطلب
وحید افراخته، تراژدی یک انسان
وحید افراخته، تراژدی یک انسان بهروز جلیلیان، اخبار روز، پانزدهم می ۲۰۱۶:… زندگی، مبارزه و شکستن فردی مانند وحید افراخته پدیده ای منحصر به فرد در تاریخ مبارزاتی ما نیست، ولی مهم و آموخته ای تلخ است. او جوانی پر استعداد با آینده ای تامیین شده در زمان خودش بود که خود خواسته به مبارزه سهمگین، …
- 66 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۱:۴۳
- ادامه مطلب
پلیس ایران: یکی از عوامل بمبگذاری دفتر حزب جمهوری اسلامی در آلبانی دستگیر شده
پلیس ایران: یکی از عوامل بمبگذاری دفتر حزب جمهوری اسلامی در آلبانی دستگیر شده بی بی سی، چهاردهم می ۲۰۱۶:… در ۷ تیر ۱۳۶۰ انفجار بزرگی در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی رخ داد که در آن دهها نفر کشته شدند. رسانههای رسمی ایران فردی به نام محمدرضا کلاهی را عامل بمبگذاری معرفی میکنند و میگویند …
- 59 views
- ثبت یک دیدگاه
-
منتشر شده در : ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۵ , ساعت ۱۱:۳۲
- ادامه مطلب