بحران رمان ، بحران فرهنگ و ادبیات است

0
1657

رمان درطول عمرخودوظایف مختلفی را بعهده گرفت ، گاهی موجب تحرک وترقی مدرنیته بود،گاهی مقصد وهدف اسطورههای تحول،گاهی قرص خواب آورشبهای هراسناک،گاهی وسیله ای برای امرارمعاش، گاهی تولیدی فرهنگی جهت صدوربه کشورهای جهان سوم و از میدان بدرنمودن ادبیات انتقادی اجتماعی .غالب نظرات مطرح شده پیرامون نقد ادبیات جهانی درباره وضعیت رمان در غرب صنعنی است ونه شرایط رمان در قارههای اسیا ، افریقا ، و امریکای لاتین . رمان را میتوان نوع جدید اتوپی درغرب دانست . تاریخ رمان تاریخ یک ژانر ادبی نیست بلکه تاریخ یک آرمان وآرزو است . دیتر  ولرزهف میگفت رمان همیشه اتوپی پنهان نویسنده بود چون اومیخواست باکمک رمان جام جهاننمایی اززندگی انسانها به خواننده نشان دهد . به این دلیل دربعضی ازرمانها تمام مسائل عصرما مانند تحولات سیاسی وعلمی وهنری وفلسفی وعشقی وغیره مطرح شده اند.

بحران رمان ، بحران فرهنگ و ادبیات است  

علیشاه سلطانی ـ 13.12.2015

Falsaf@web.de

درحالیکه در قرن بیست در غرب ، رمان و نمایشنامه نویسی به اوج خودرسید ، درجوامع جهان سومی، نویسنده هنوز گرفتارخلاقیت شعروداستان کوتاه است . پیرامون تاریخ رمان در غرب اشاره میشود که در اواخرعصرباستان دریونان ، رمان زمانی مطرح شد که حماسه سرایی کهن دچاربحران شده بود .

رمان مدرن ازاواخرقرن 16 همراه باتاریخ تحولات اجتماعی با کتاب » دن کیشوت » اثر سروانتس شروع شد سپس در سال 1719 باکتاب » رابینسون کروزه » نوشته دانیل دفو کتاب پرفروش سال دردسترس خواننده قرارگرفت .ازآن زمان رمان بتدریج مد روز فضای فرهنگی اروپا گردید . این رمان جنجال برانگیزژورنالیستی نخستین کتاب موفق تاریخ ادبیات غرب گردید .

در غرب ابتدا نوول در قرن 19 و سپس رمان در قرن بیست ،ژانرموفق ادبی گردید .در قرن 20 رمان به آزادی مطلق رسید یعنی محدودیتی از نظرساختار وارزشهای زیباشناسی برایش وجود نداشت . به این دلیل تنها در نیمه دوم قرن 20 تعداد رمانهای نوشته شده بیش از تمام رمانهای قرون پیشین گردید . گاهواره تولد رمان اروپایی را ابتدا جزیره انگلیس و سپس کشورهای فرانسه و روسیه میدانند .

گاهی سئوال میشود اصولا رمان ژانر و محصولی غربی و بورژوایی است ؟ آیا دوقرن تاخیردر آشنایی،عرضه وتقاضای رمان دریک جامعه سنتی نقسی در شکست و یا رونق آن داشته است ؟ در غرب درکنارنمایشنامه وروزنامه، رمان مشهورترین رسانه عمومی شد که سربه هر کنج جامعه شهری زد .درآنجا درآغازمجلات به چاپ داستانهای دنباله دار ورمانها میپرداختند وموجب رشد رمان را آماده کردند .alishah soltani

رمان درطول عمرخودوظایف مختلفی را بعهده گرفت ، گاهی موجب تحرک وترقی مدرنیته بود،گاهی مقصد وهدف اسطورههای تحول،گاهی قرص خواب آورشبهای هراسناک،گاهی وسیله ای برای امرارمعاش، گاهی تولیدی فرهنگی جهت صدوربه کشورهای جهان سوم و از میدان بدرنمودن ادبیات انتقادی اجتماعی .

غالب نظرات مطرح شده پیرامون نقد ادبیات جهانی درباره وضعیت رمان در غرب صنعنی است ونه شرایط رمان در قارههای اسیا ، افریقا ، و امریکای لاتین . رمان را میتوان نوع جدید اتوپی درغرب دانست . تاریخ رمان تاریخ یک ژانر ادبی نیست بلکه تاریخ یک آرمان وآرزو است . دیتر  ولرزهف میگفت رمان همیشه اتوپی پنهان نویسنده بود چون اومیخواست باکمک رمان جام جهاننمایی اززندگی انسانها به خواننده نشان دهد . به این دلیل دربعضی ازرمانها تمام مسائل عصرما مانند تحولات سیاسی وعلمی وهنری وفلسفی وعشقی وغیره مطرح شده اند.

باختین درمقاله » روایت و رمان » مینویسد رمان تنها ژانری است که هنوز در حال تغییر وتحول وتکامل است یعنی خلاف سایر ژانرهای ادبی هنوز ناتمام میباشد . دیگری میگفت رمان نیروی آنارشیستی سازماندهی حال وروزگار نویسنده است . در دههای اخیررمان پایه های اتوپی بودن خودراازدست داد .

تئودور  فونتان نویسنده ومنتقد المانی در سال 1875 نوشت که رمان باید داستانی راتعریف کند که برای خواننده باور کردنی باشد . این تعریف تاکنون در اکثرمحافل ادبی اعتبار خودرا خفظ نموده است . اشاره میشود که رمان نویس همیشه دماسنج شرایط اجتماعی نیز بوده است .

رمانهای امروزی غالبا محصول اقتصاد و صنعت رسانه ای و تحت قوانین عرضه ، معرفی وفروش قرارمیگیرند . رسانه ای کردن واقعیت باکمک تصویر سبب شد که روایت وداستانسرایی خریداری نداشته باشد چون رسانه ها خود روزانه کاری غیراز شرح وتوصیف جهان ندارند . گرچه رمان ژانری ادبی استتیک است ولی در بازارسرمایه داری مشمول قانون سود وعرضه وتقاضا است .

موفقیت یا شکست یک نویسنده رمان ممکن است بدلایل فرهنگی یا اقتصادی یا تاریخی یا سیاسی و یا حتی جغزافیایی پیش آید . رقم بالای بیسوادان ونبود رابطه سالم لازم میان رسانه ها برای معرفی آثار جدید ، فقدان منتقدین توانای ادبی فرهنگی ، فشاردولت ،کمبود کاغذ،تابوهای سنتی اجتماعی ، نبود امنیت جانی ومالی برای نویسنده ، فقرعمومی برای خریدکتاب ومجلات ادبی فرهنگی ، ندانستن یک زبان جهانی ردیف بالا برای ارتباط باخوانندگان خارجی ودهها عامل دیگر میتواند دلیل شکست یا بحران رمان و ادبیات باشد . رمانهای امروزی خودراباشرایط زمان وبازار وسلیقه خواننده تطبیق داده اند که غالبا فردگرایانه ، متضاد و پرهرج ومرج هستند .

خواننده رمان معمولا کوشش میکند با کمک آن بین تفکر خود و واقعیت آمده در رمان تماس برقرارکند . رمان رسانه ای شده که کوشش میکند با کمک آن نویسنده و خواننده با عصر و دوره خود وارد بحث و جدل خلاق شود . در عصر رسانه های مدرن رمان را آینه بحران دوره مدرنیته بشمارمی آورند .

گاهی خواننده نیاز به کتب تاریخ برای آشنایی با قرون قبل از خود ندارد وکافیست پاره ای از رمانهای کلاسیک مهم اجتماعی رابخواند . برای آشنایی با تاریخ اجتماعی غرب عده ای بجای کتب تاریخی آثار ادبی بالزاک و فلوبر و زولا و دیکنز و فونتان و تولستوی و داستایوسکی را میخوانند . اینگونه نویسندگان را غولهای ادبیات جهانی بشمارمی آورند . جیمز جویس و ویرجینیا ولف نیز نشان دادند که جهان را میشود از طریق بازی بازبان به نمایش گذاشت .

لحظه تولد رمان را گاهی تنهایی نویسنده میدانند یعنی زمانیکه نه کسی میتواند به اوکمک کند و همدمش شود ونه او میتواند راهنمای آدم محتاج دیگری گردد چون در عصر جدید او امکان صحبت و تماس با دیگران را از دست داده است . فلوبر میگفت رمان همچون داروی مذهب به هنرمند کمک میکند تا او توتالیتربودن زمان و جامعه خود را از طریق تولید زیباشناسی ادبی هضم کند وبا آن وحدت نماید .

درطول تاریخ رشد ادبیات جهانی، بعضی از رمان نویسان به مشهوریت سیاستمداران وچهرههای تاریخی رسیدند از جمله  ولتر ، ویکتور هوگو ، تولستوی . بعضی دیگردر دوران حیات ناشناس ماندند ولی بعدها مشهورشدند مانند دو نویسنده آمریکایی ؛ آلن پو و هرمان مالوی .

قهرمان روبرت موسیل ، نویسنده اتریشی ، از پایان عمر ژانر رمان میگفت ولی بعدها او با خلق رمان بعدی ثابت کرد که گاهی عمل نویسنده قوی تر از تئوری و حدسیات اش است . افلاتون پنج قرن پیش از میلاد گفته بود که ادبیات معمولا داستانسرایی و دروغ است . ولی برای انسان متفکر گاهی فرق نمی کند که حتی دروغهای هنری و استتیک را مطالعه کرده و جدی بگیرد . گاهی هم سئوال میشود اصلا بعد از جویس ، کافکا ، و بکت ، امکان نوشتن رمانی جدید ممکن است ؟

تماس .

Falsaf@web.de

____________________

 آرشیو موضوع : تاریخ، فرهنگ و هنر

 

 

 

پاسخ ترک

لطفا نظر خود را وارد کنید
لطفا نام خود را اینجا وارد کنید