چهل سال صبر برای دو آهنگساز

آثار دو آهنگساز نامدار ایرانی یکشنبه شب، ۵ فوریه بعد از چهل سال انتظار اجرا شد، اما نه در ایران، محل زندگی این آهنگسازان بلکه در شهر صوفیه، پایتخت بلغارستان.

آثار ارکسترال امانوئل ملیک اصلانیان و باله ‘روز ششم’ از مهران روحانی در این روز به اجرا در آمدند.

کنسرت ‘رنگ‌های پارسی ‘ با همت نیسان روحانی، نوازنده پیانو و نتیجه تلاش او برای همکاری با ارکستر فیلارمونیک صوفیه میسر شد.

نیسان روحانی یکی از انگیزه‌های خود برای هماهنگی و تلاش برای احقاق این کنسرت را قدردانی از شخصیتی بزرگ دانست که یکی از مهمترین دستاوردهایش “رواج نوازندگی صحیح پیانو” در ایران بوده است.

او در این باره می‌گوید: “سال ۲۰۱۵ صدمین سالگرد تولد امانوئل ملیک اصلانیان بود ولی متاسفانه هیچیک از مسئولان و بزرگان هنر کشور برنامه‌ای برای بزرگداشت او در ایران برگزار نکردند. این مسئله من را شدیدا متاثر کرد و به همین دلیل تصمیم گرفتم تمام تلاش خود را برای تقدیر از این شخصیت بزرگ و ترویج آثار او را انجام دهم.”

بعضی از آثار ملیک اصلانیان تنها یک بار در دهه ۵۰ در تالار رودکی به رهبری فرهاد مشکات اجرا شد. نیسان روحانی که از نزدیک با این آهنگساز آشنا بود، سال‌ها در فکر اجرای آثار او بود.

“من شخصا آقای ملیک اصلانیان را می‌شناختم، علاوه بر تاثیری که در موسیقی کلاسیک و نحوه اجرای پیانو در ایران داشت، یک اندیشمند و فیلسوف هم بود و علاقه شدیدی به تاریخ و فرهنگ ایران داشت. او اولین پیانیستی بود که درست نواختن را با رعایت ضوابط بین‌المللی در ایران جا انداخت. علاوه بر همه اینها بسیار مهربان و متواضع بود.”

“با آنکه هیچوقت شاگرد او نبودم، به او ارادت خاصی داشتم. او همسایه خاله‌ام بود و هر وقت برای دیدن خاله‌ام می رفتم صدای پیانو نواختن او را از طبقه پایین می‌شنیدم. همه این نواها از بچگی در گوشم بود.”

• ملیک اصلانیان- من می‌دانم مولانا چرا می‌رقصید
• ‘اسلامی یا آریایی؛ نام ارکستر مهم نیست’؛ گفتگو با فرهاد مشکات، رهبر ارکستر
• ده اجرای قابل توجه جشنواره موسیقی فجر

سفرهای متعدد برای اجرای کنسرت و همکاری با موزیسین‌های بلغارستان، فرصت آشنایی با ارکستر فیلارمونیک صوفیه، یکی از معتبرترین نهادهای موسیقی در اروپا را برای نیسان روحانی فراهم آورد.

اما انگیزه مهم دیگری سال‌ها بود که در پس ذهنش زمزمه می‌کرد؛ معرفی و شناساندن باله روز ششم پدرش که بر اساس داستان آفرینش نوشته شده و آن را از دوران کودکی شنیده بود.

“من از کودکی شاهد زندگی پدرم بودم، اینکه چطور آن همه سال بی وقفه به کار آهنگسازی و تدریس مشغول بود آن هم بدون آن که امیدی به شنیدن اجرای آن داشته باشد. بازی با ملودی‌های روز ششم و تدوین و دوباره نواختن آن، همه در گوشم بود. وقتی به لندن مهاجرت کردم متوجه شدم امکاناتی وجود دارد که بتوانم شرایط اجرای آن را فراهم کنم و بتوانم به نحوی از همه زحمات او قدردانی کنم.”

دست‌اندکاران ارکستر فیلارمونیک صوفیه به رهبری اسلاویل دیمیتروف به محض مطالعه نت‌های باله روز ششم و دو اثر ارکسترال از ملیک اصلانیان به جایگاه این دو هنرمند در موسیقی جهان پی برده و از پیشنهاد نیسان روحانی برای اجرای این قطعات به شدت استقبال کردند.

نیسان روحانی در پاسخ به این سوال که چرا این قطعات بخصوص را برای اجرا مناسب دانست گفت: “روز ششم ۳۹ سال است که اجرا نشده است. کارهای آقای اصلانیان هم بیش از ۴۰ سال است که از اجرای آن می‌گذرد و فکر کردم اجرای این دو با هم نه تنها برای بزرگذاشت این دو هنرمند مناسب است بلکه برای ترویج و شناساندن کارهای آنها نیز بسیار مفید است.”

او عدم همکاری آهنگسازان و یا بازماندگان آنها برای در دسترس قرار دادن نت‌ها، عدم وجود روند حفظ و اشاعه نت‌های موسیقی و یا کتابخانه‌ای ملی که در جمع‌آوری این آثار تلاش کند را از عوامل اصلی به اجرا درنیامدن بسیاری از کارهای ارزشمند در عرصه موسیقی کلاسیک ایرانی دانست.

نیسان روحانی که ساکن لندن است برای شناساندن آهنگسازان مشهور ایرانی و ترویج موسیقی کلاسیک ایران در غرب فعالیت‌های زیادی انجام داده است. در زمینه این تلاش‌ها می توان از کنسرت ‘حماسه پارسی ‘ نام برد که در ۲۰۱۴۴ در کدگن هال لندن اجرا شد.

در پاسخ به این سوال که چرا سه سال برای برگزاری کنسرتی دیگر طول کشیده است گفت: “من باید همه کارها را خودم انجام دهم. از پیدا کردن نت‎های قطعات گرفته تا پیدا کردن ارکستر و رهبر آن. حتی طراحی اعلامیه و تبلیغ و بیشتر هزینه کنسرت.”

کنسرت حماسه پارسی براساس اعلام کدگن هال اولین کنسرت موسیقی کلاسیک در لندن بود که صرفا به اجرای آثار آهنگسازان سرشناس ایرانی از جمله امین‌الله حسین، رضا والی، لوریس چکناواریان و مهران روحانی اختصاص یافت.

به این ترتیب برای اولین بار آثار این آهنگسازان به همراهی ارکستر ‘داکلندز سینفونیا ‘ به اجرا درآمد.

کنسرت حماسه پارسی در لندن؛ از فانتزی شیدا تا در بازار ایرانی

ملیک اصلانیان که بود؟

برگرفته از نوشته‌ای از محمود خوشنام

امانوئل ملیک اصلانیان در سال ۱۲۹۴ در خانواده‌ای ارمنی در روستوف در روسیه زاده شد، هر چند در بیشتر منابع گفته شده در تبریز به دنیا آمده است.

در گفت وگویی می گوید: “محل تولد من در شناسنامه، تبریز نوشته شده اما در حقیقت در سال ۱۹۱۵ میلادی در روستوف به دنیا آمده‌ام. پدر و مادرم اهل تبریز بودند، اما در آن زمان در روستوف زندگی می‌کردند.”

در سال‌های نوجوانی به هامبورگ در آلمان رفت و در کنسرواتوار این شهر به آموزش موسیقی پرداخت.

پس از دریافت دیپلم پیانو از کنسرواتوار هامبورگ، رهسپار برلین شد با این نیت که در مدرسه عالی موسیقی این شهر، شیوه‌های علمی آهنگسازی و رهبری ارکستر را نیز فراگیرد.

بخت یار امانوئل بود که یکی از موسیقیدانان نام آور و نوآور آلمانی، پاول هیندمیت، در آن مدرسه تدریس می کرد. امانوئل از آموزه‌های هیندمیت بهره های فراوان برد و با به پایان رساندن دوره آهنگسازی، به ایران بازگشت.

در ایران چند سالی را به مطالعه در موسیقی ایران پرداخت، به مقام استادی در هنرستان عالی موسیقی رسید و به مرور و به موازات تدریس، دست به کار آفرینش موسیقی شده است.

نخستین آفریده‌های ملیک اصلانیان که برای پیانو نوشته شده، کوششی است در راه پیدا کردن ساختاری که در عین وفاداری به ضوابط بین المللی با ویژگی‌های موسیقی ملی نیز سازگار باشد. قطعاتی در چهارگاه و دشتی که حاصل این کوشش است از همان آغاز او را به عنوان آهنگسازی اندیشمند معرفی کرد.

اصلانیان پس از آن آرام آرام به سراغ کارهای ارکسترال و صحنه‌ای رفت، هر چند سال یک بار با دقت و مراقبت تمام کاری را به پایان برد و منتظر مانده تا تاثیر اجرای آن را در تالار رودکی ارزیابی کند و از آن در ساخت و پرداخت کارهای بعدی بهره بگیرد.

باله پروانه، گلبانگ، برای ارکستر و گروه آواز جمعی، باله افسانه آفرینش و اوراتوریوی سپیده از کارهای برجسته صحنه ای اوست که همه آن ها در تالار رودکی در سال های پیش از انقلاب به اجرا درآمد.